W tym roku Wielkanoc w katolickich kościołach wypada w dniu 9 kwietnia. Z kolei w grekokatolickich i prawosławnych obchodzona będzie w tym samym czasie – 16 kwietnia.
Data Wielkiej Nocy w chrześcijańskich obrządkach, katolickim, prawosławnym i grekokatolickim liczona jest nieco inaczej, dlatego tylko raz na jakiś czas święto wypada w tym samym terminie. Przeważnie prawosławni świętują Wielkanoc po katolikach, a różnica może być nawet pięciotygodniowa.
Wynika to z tego, że katolicy świętują Wielkanoc zawsze w pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca. Cerkiew dodaje do tego jeszcze jeden warunek: niedziela wielkanocna musi przypadać po zakończeniu Paschy żydowskiej (to także święto ruchome), bo dla wyznawców prawosławia oba święta są silnie ze sobą związane.
Tak więc, święta na Ukrainie i w Mołdawii podporządkowane są kalendarzowi juliańskiemu, natomiast katolicy świętują wg kalendarza gregoriańskiego.
Wiele tradycji świątecznych w naszych kulturach jest podobnych, lecz przez wieki, przez różne warunki geograficzne i polityczne wypracowano swój własny niepowtarzalny charakter obchodzenia Paschy.
W Grupie Kapitałowej, przy której działa Fundacja Uskrzydlamy pracują wyznawcy wyżej wspomnianych, trzech chrześcijańskich kościołów, dlatego też chcemy przybliżyć sposób obchodzenia Świąt Wielkanocnych zarówno w liturgii prawosławnej, jak i grekokatolickiej.
Wszyscy – katolicy, prawosławni i grekokatolicy podczas Niedzieli Palmowej uroczyście świecą palmy. W Mołdawii w Niedzielę Palmową, tzw. Duminica FLORIILOR wierni nie zabierają palm do cerkwi, lecz otrzymują je od księdza prawosławnego już poświęcone w formie gałązek wierzbowych z baziami. Gałązki później zabierają ze sobą do domu i układają koło ikony. Te gałązki trzymają w domostwach aż do kolejnych Świąt Wielkanocnych.
W Wielką Sobotę prawosławni Mołdawianie śpieszą do cerkwi z wielkimi koszami, pełnymi dobroci, aby poświęcić je przed wschodem słońca. Mołdawskie kosze aż „kipią” od kraszonych jaj, białych serów, kiełbas, kołaczy, ciast drożdżowych czy mięs. Co więcej, nie może zabraknąć również maku, świeżej słoniny, soli i cukru. Kosze, ze względu na duże rozmiary nie są wnoszone do świątyń, lecz ustawiane są na zewnątrz. Kosze są święcone, kiedy jest jeszcze ciemno, a w każdym z nich pali się świeca.
Prawosławni Mołdawianie świąteczną Niedzielę rozpoczynają mszą w cerkwi. Z kolei po mszy, celebrują świąteczne śniadanie. Wtenczas na stołach królują domowej roboty wędliny, pieczone jagnięce mięsa, pasztety, owcze białe sery, kołacze, ciasta drożdżowe z serowym nadzieniem, tj. – PASCA DE PASTE, a także ogromne ilości kolorowych jaj.
Mołdawskie Święta Wielkanocne obchodzone są w gronie rodziny i znajomych. Ludzie wzajemnie się odwiedzają, obdarowując kolorowymi jajkami i słodyczami. Dzieciom natomiast wręczane są miniaturowe paschy – COZONACI. Kiedy tylko pozwala na to pogoda, spotykają się całymi rodzinami na dworze i wspólnie pieką szaszłyki z młodego mięsa jagnięcego. Drugi dzień Świąt obchodzą rodzinnie przy suto zastawionym stole. Co ciekawe, Mołdawianie nie znają Śmigusa Dyngusa.
W Ukrainie zamieszkują wyznawcy prawosławia, kościoła grekokatolickiego, jak też katolicy. Zwyczaje świąteczne są jednak bardzo podobne. Niedziela Palmowa wierzbowa, to jedno z dwunastu najważniejszych świąt w prawosławnym kalendarzu liturgicznym. Zgodnie ze wschodnią tradycją, pierwsze nabożeństwa ze święceniem palm odprawiane były w cerkwiach już w sobotę wieczorem.
Palmy w kościele wschodnim są dużo skromniejsze niż te widywane w naszych kościołach. Z reguły są to gałązki wierzbowe z baziami, przewiązane kolorową wstążeczką. Zgodnie z tradycją są przechowywane w domach obok ikon do następnych świąt wielkanocnych. Wielkanoc według tradycji jest jednym z największych i najbardziej uroczystych świąt zarówno w religijnym, jak i świeckim kalendarzu naszych wschodnich Sąsiadów.
W nocy, z soboty na niedzielę cerkwie i kościoły wypełnione są wiernymi. Przed świtem, zwieńczeniem mszy rezurekcyjnej jest święcenie koszy, których waga dochodzi nawet do 10 kg. Wszystkie te dobra trafiają później na świąteczne stoły. Przed uroczystym wielkanocnym śniadaniem, rodzina dzieli się jajkiem ze święconki. Po czym może zasiąść do stołu, który obfituje w pieczone mięsa, kiełbasy, pasztety, chrzan, często chleb własnego wypieku, baranki z masła i ciasta drożdżowe. Ważnym elementem świątecznych potraw są też białe sery, baby drożdżowe z bakaliami i przede wszystkim: pyszna serowa pascha, pełna rodzynek, skórki pomarańczowej i orzechów. Na Ukrainie znany jest zwyczaj lanego poniedziałku. To tradycja kultywowana w wielu rejonach kraju. Wielkanoc na Ukrainie jest niezwykle barwna i bogata w prawosławne obrządki.
Pomimo, że w Mołdawii i Ukrainie na stole nie pojawia się, tak jak u nas – biała kiełbasa i nie jada się tam białego barszczu, żurku z chrzanem, a także nie są znane słodkie mazurki, to jednak jest wiele podobieństw, wspólnych zwyczajów.
Z uwagi, iż w okresie wielkanocnym królują jajka, warto dodać, że jedna z największych kolekcji pisanek na świecie mieści się w Muzeum Pisanek w Kołomyi, mieście położonym niedaleko od Iwano-Frankiwska (dawniej Stanisławowa) na zachodzie Ukrainy. To kolekcja pisanek z całego świata, jednak najliczniejsze są europejskie (w tym polskie) oraz rzecz jasna ukraińskie, w tym zwłaszcza huculskie, będące nieodłącznym elementem wielkanocnych tradycji tego regionu.
Oczywiście, w Polsce również znajduje się bardzo znane Muzeum Pisanki na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, w miejscowości Ciechanowiec. Muzeum Pisanki zostało utworzone w części Muzeum Rolnictwa, w 2004 roku, dzięki ofiarowanej, prywatnej kolekcji, liczącej ok. 1500 eksponatów. Pisanki były zbierane przez ofiarodawców przez 35 lat. Kolekcja jednak stale się powiększa o nowe eksponaty. Muzeum może pochwalić się rarytasami z egotycznych krajów, pisankami wykonanymi różnymi technikami, z różnych rejonów Polski, Europy i świata. Na wystawie możemy podziwiać pisanki z jaj kurzych, gęsich, kaczych, strusich, a nawet pingwinich. Ponadto, w zbiorach można znaleźć miniaturowe, ozdobione jajeczka kolibra czy afrykańskiej zięby. Są także jajka wykonane z drewna, szklane czy kute z metalu.
Wielkanoc w Muzeum Pisanki trwa prawie cały rok. Z pewnością warto tam pojechać i obejrzeć tak ogromny zbiór artystycznego, wykonanego z wielkim pietyzmem, nieodzownego atrybutu Świąt Paschy.
Tradycje wielkanocne są bardzo ważne i wyjątkowe. Pamiętajmy zatem, aby je pielęgnować i kultywować w swoich rodzinach, przekazując kolejnym pokoleniom.
